Podatek od spadków i darowizn to kwestia, która może dotknąć każdego z nas przy okazji otrzymania prezentu, spadku czy darowizny. Artykuł ten jest skierowany głównie do osób fizycznych, które są zobowiązane do płacenia tego podatku. Wyjaśniam, kiedy powstaje obowiązek podatkowy, jakie są kwoty wolne od podatku oraz jakie zwolnienia można zastosować. Dowiecie się również, jak prawidłowo rozliczyć się z urzędem skarbowym oraz jakie dokumenty są potrzebne do złożenia formularza podatkowego.

Kto płaci podatek od spadków i darowizn?

Każdy z nas otrzymał kiedyś od kogoś prezent i nawet nie przyszło nam przez myśl, że być może powinniśmy zapłacić od tego podatek od spadków i darowizn. Na nieszczęście w wielu sytuacjach nawet się nie domyślamy, że powstał obowiązek podatkowy, ale na szczęście, jest wiele zwolnień i ulg, które ten obowiązek podatkowy ograniczają. Musimy o nich jednak wiedzieć.

Podatek od spadków i darowizn, powinien szczególnie zainteresować osoby fizyczne. Tylko osoby fizyczne są zobligowane do płacenia podatku od spadków i darowizn [skrót: PSD]. Temat ten nie dotyczy spółek, fundacji ani innych osób prawnych.

Druga ważna informacja to fakt, że obowiązek podatkowy ciąży na tej osobie, która darowiznę lub spadek otrzymuje, a nie na tej, która go przekazuje.

Kiedy trzeba płacić podatek od spadków i darowizn?

Jeśli otrzymasz rzeczy lub prawa majątkowe z tytułu:

• Dziedziczenia/spadku
• Darowizny
• Zasiedzenia
• Zachowku

Najczęściej spotykamy się na co dzień z dziedziczeniem lub z darowizną.

Co w przypadku kiedy otrzymamy w darowiźnie/spadku rzeczy znajdujące się za granicą?

Jeżeli z chwilą otwarcia spadku lub podpisania umowy darowizny, otrzymujący jest obywatelem Polski lub tutaj jest jego stałe miejsce pobytu.

Przykład
Pan Jan, który na co dzień mieszka w Polsce, otrzymał w spadku od swoich dziadków dom letniskowy, który znajduję się w Hiszpanii? Gdzie powinien zapłacić podatek od spadku?
W naszym przykładzie Jan ma stałe miejsce pobytu w Polsce, więc nawet jeśli otrzymał dom, który jest w Hiszpanii, podatek PSD będzie musiał zapłacić w Polsce.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w PSD?

W każdej sytuacji, obowiązek podatkowy powstaje w nieco innym momencie. Ogólnie, obowiązek podatkowy powstaje w momencie otrzymania darowizny lub spadku, ale przyjrzyjmy się temu bardziej szczególnie.

Sposób nabycia rzeczy lub praw majątkowych	Powstanie obowiązku podatkowego
Dziedziczenie/spadek	Z chwilą przyjęcia spadku lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku
Spadek na podstawie testamentu	Z chwilą wykonania testamentu
Zachowek	Z chwilą zaspokojenia roszczenia
Zapis windykacyjny	Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku
Nabycie praw do wkładów oszczędnościowych/jednostek uczestnictwa w TFI	Z chwilą śmierci odkładającego
Darowizny	z chwilą przekazania darowizny
Zasiedzenie	z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie

Jeżeli przekazanie darowizny/spadku następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania poszczególnych części.

Kiedy nie trzeba płacić podatku od spadków i darowizn?

Jest kilka przypadków kiedy nie trzeba płacić podatku od otrzymanych rzeczy, są to np.:

• Nabycie rzeczy lub praw majątkowych przez dziedziczenie, lub darowiznę, gdzie ani otrzymujący darowiznę, ani spadkodawca nie byli obywatelami Polski,
• Dziedziczenie środków zgromadzonych na PPK lub PPE
• dziedziczenie środków zgromadzonych na IKE lub IKZE
• Mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej
• Laptopy lub bony na laptopy otrzymane przez rodziców, lub nauczycieli w ramach rządowego wsparcia

Jak określić grupę podatkową w podatku PSD?

Ustawa PSD jako jedyna dzieli podatników ze względu na stopień pokrewieństwa i tworzy grupy podatkowe. Prawidłowe zidentyfikowanie grupy pozwoli ci na obliczenie podatku w odpowiedniej wysokości i uchroni cię przed niemiłymi konsekwencjami w razie kontroli US.

Grupa 1 – najbliższa rodzina

W skład grupy 1 wchodzą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie
Do grupy 1 zaliczamy też dzieci adoptowane.

Grupa 2 – dalsza rodzina

W skład grupy 2 wchodzą: zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanica), rodzeństwo rodziców (np. wujek ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych

Grupa 3 – brak pokrewieństwa

wszyscy, którzy nie mieszczą się w grupie 1 i grupie 2, czyli np. koledzy, przyjaciele, sąsiedzi, niespokrewnieni chrzestni itd.

Jakie mamy kwoty wolne od podatku w PSD?

Dla każdej grupy podatkowej omawianej wyżej, zostały przewidziane limity wartościowe, dla których nie powstaje obowiązek zapłaty podatku. Jeśli wartość darowizny czy spadku nie przekroczy tej kwoty, nie musimy martwić się podatkiem.

Kwoty wolne od podatku PSD
Grupa 1 – 36.120,00
Grupa 2 – 27.090,00
Grupa 3 – 5.733,00

Wartość limitu dotyczy wszystkich otrzymanych darowizn i spadków od danej osoby, w danym roku oraz w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

Jakie jest najważniejsze zwolnienie w podatku od spadków i darowizn- formularz SDZ-2?

W ustawie jest jeszcze jedno bardzo ważne zwolnienie, o którym warto pamiętać, a mianowicie chodzi o tzw. grupę 0.

Do grupy 0 zaliczamy: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha ( inaczej: grupa 1 z wyłączeniem teściów)

Jeśli otrzymamy darowiznę/spadek od osoby z grupy 0, a wartość otrzymana przekracza kwotę wolną od podatku dla grupy 1, możemy jeszcze skorzystać ze zwolnienia przy spełnieniu kilku warunków:

W terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zgłosimy nabycie spadku lub darowizny, właściwemu miejscowo naczelnikowi urzędowi skarbowemu na formularzu SDZ-2.

Dodatkowo do formularza SDZ-2, trzeba dodać odpowiednie załączniki:

Darowizny w formie pieniężnej powinny być przekazane w formie przelewu z tytułem operacji “darowizna”, a potwierdzenie przelewu powinno zostać dołączone jako załącznik do formularza SDZ–2.

Darowizny w formie pieniężnej otrzymane w gotówce, często są kwestionowane przez Urząd Skarbowy. Wyjściem takiej z sytuacji może być zwrócenie gotówki darczyńcy i prośba o przekazanie jej ponownie za pomocą przekazu pocztowego. Potwierdzenie otrzymania przekazu pocztowego należy załączyć do formularza SDZ-2.

Jak rozliczyć się z PSD — formularz SD-3?

Jeśli wykluczyliśmy możliwość skorzystania ze wszystkich wyżej wymienionych zwolnień i ulg, nie pozostaje nam nic innego jak rozliczyć się z otrzymanej darowizny.

Podstawa opodatkowania w podatku od spadków i darowizn

Podstawa opodatkowania to wartość, od której będziemy wyliczać podatek.

Podstawa opodatkowania w PSD to wartość otrzymanych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów, wyceniana według wartości rynkowej z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Do długów i ciężarów, które pomniejszają podstawę opodatkowania, zalicza się:

• koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku,
• koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie,
• koszty postępowania spadkowego,
• wynagrodzenie wykonawcy testamentu,
• obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie,
• wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.

Aby można było pomniejszyć podstawę opodatkowania, wyżej wymienione koszty muszą być udokumentowane np. fakturą, rachunkiem itd.

Błędna wartość podstawy opodatkowania lub celowe jej zaniżenie — skutki

W sytuacji kiedy urzędnik stwierdzi, że wartość otrzymanych rzeczy lub praw majątkowych jest nieokreślona w formularzu, lub według niego nie odpowiada wartości rynkowej:

1. Urzędnik wezwie nas do określenia, podwyższenia lub obniżenia wartości podstawy opodatkowania.
2. Na uzupełnienie lub zmianę formularza mamy 14 dni od doręczenia wezwania.
3. Jeżeli pomimo wezwania, nie określimy wartości lub podamy wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego.

Jeżeli US powoła biegłego, a wartość określona w jego opinii będzie różnić się o więcej niż 33% od wartości podanej przez nas, będziemy ponosić dodatkowo koszty opinii sporządzonej przez biegłego.

Jak policzyć podatek PSD? – kalkulator

Przygotowałam dla was coś specjalnego!
Kalkulator podatkowy — podatek od darowizn i spadków

Jest to kalkulator podatku PSD. Wystarczy, że uzupełnicie:

1. wartość otrzymanej darowizny / spadku
2. wybierzecie odpowiednią grupę podatkową
3. kiedy powstał obowiązek podatkowy

A uzyskacie informacje o kwocie podatku do zapłaty oraz terminie złożenia formularza SD-3

Sposób wyliczenia podatku, w przypadku kilku otrzymanych darowizn od jednej osoby

Jeśli w okresie ostatnich 5 lat, otrzymaliśmy więcej darowizn od 1 osoby, to sposób postępowania jest następujący:

• Sumujemy wartość czystą rzeczy i praw majątkowych otrzymanych teraz wraz z wartością czystą rzeczy otrzymanych dotychczas od tego samego darczyńcy w tym roku i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.
• Wyliczamy podatek od łącznej wartości.
• Od podatku obliczonego od łącznej wartości odejmujemy podatek przypadający od poprzednio otrzymanych rzeczy i praw majątkowych.

Pamiętaj, że w SD-3 trzeba będzie wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w ostatnich 5 latach.

Jakie dokumenty i do kiedy musimy złożyć, aby prawidłowo rozliczyć się z PSD?

W celu prawidłowego rozliczenia z urzędem skarbowym z PSD konieczne będzie złożenie formularza SD-3 wraz z załącznikami.

Formularz SD-3 – jak i gdzie wypełnić?

Wskazówki jak krok po kroku uzupełnić formularz znajdują się na stronie ministerstwa.
OBJAŚNIENIA DO ZEZNANIA PODATKOWEGO O NABYCIU RZECZY LUB PRAW MAJĄTKOWYCH (SD-3) Punkt 5 str.3

Formularz możesz złożyć:

• elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy w zakładce e-Deklaracje
• elektronicznie w usłudze e-Deklaracje, podpisując je danymi autoryzacyjnymi albo kwalifikowanym podpisem elektronicznym, albo
• papierowo, bezpośrednio we właściwym miejscowo urzędzie skarbowym albo w innym, dowolnym urzędzie skarbowym lub za pośrednictwem operatora pocztowego.

Jakie załączniki trzeba dołączyć do SD-3?

Do formularza musimy dołączyć dokumenty, które mają wpływ na określenie podstawy opodatkowania i potwierdzają:

• co dostaliśmy (np. samochód, obraz, pieniądze), a także od kogo to dostaliśmy i jaki stopień pokrewieństwa łączy nas z darczyńcą,
• że darczyńca był właścicielem majątku, który nam przekazuje (np. umowa sprzedaży samochodu albo dowód rejestracyjny).

Termin złożenia SD-3 i termin zapłaty podatku

Deklarację do US składasz w terminie miesiąca od powstania obowiązku podatkowego.
Do urzędu wpłacasz podatek w terminie 14 dni od otrzymania decyzji z US.

Jak postępować krok po kroku z podatkiem PSD?

Przykład
W dniu 15.02.2024 Anna Kowalska otrzymała spadek/darowiznę od ciotki o wartości 60.000zł. Co powinna zrobić krok po kroku?

1. Sprawdzamy, czy otrzymana darowizna podlega wyłączeniu z opodatkowania?
   • jeśli mieścimy cię w zakresie włączeń, nie mamy obowiązku podatkowego
   • jeśli nie mieścimy się w włączeniach, przechodzimy do pkt.2
2. Określ, do której grupy podatkowej należy obdarowujący?
   • ciotka — grupa 2
     • w tym miejscu pamiętamy o grupie 0. i zwolnieniu, które się z nią wiąże
3. Czy mieścimy się w limicie zwolnienia dla określonej grupy podatkowej?
   • jeśli mieścimy się w kwocie wolnej od podatku, nie mamy obowiązku podatkowego
   • jeśli nie mieścimy się w kwocie wolnej od podatku, przechodzimy do pkt.4
4. Obliczasz podatek za pomocą kalkulatora
   • Kalkulator podatkowy — podatek od darowizn i spadków
5. Składasz deklarację SD-3 do US w terminie miesiąca od powstania obowiązku podatkowego
6. Wpłacasz do US podatek w terminie 14 dni od otrzymania decyzji z US.

Podstawy prawne

UWAGA!
Na stronie ministerstwa nie ma umieszczonej aktualnej wersji ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zachęcam do korzystania z innych źródeł takich jak np. lex czy gofin.

1. Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn